Tarihi kapı tokmakları, ahşap kapıların en kıymetli tamamlayıcısı olarak tarihi ve mimari olarak epey değerli simgeler.

Üstelik estetik hoşluklarının yanı sıra kullanıldıkları bölgenin kültürü ile ilgili kıymetli ipuçları da veriyorlar. Kapı tokmakları, birebir vakitte kapıya gelen ziyaretçi ile mesken sahibi ortasında bir iletileşme aracı olarak da kullanılıyordu.

Konut sahibinin sosyo-ekonomik durumu, inancı, mesken ahalisinde evlilik çağında birisi olup olmadığı üzere pek çok sorunun yanıtını, kapı tokmakların sembollerden almak mümkün.

KAPI TOKMAKLARININ FONKSİYONLARI

KONUTLARA DAİR İŞARETLER

Sevgi Özkıyıkçı’nın, Doç. Dr. Yücel Yazgın danışmanlığında tamamladığı yüksek lisans tezi temel alınarak hazırlanan çalışma; Kıbrıs, Gaziantep ve Cunda Adası’nde kullanılan tarihi tokmaklarının bölge kültürü ve kullanıldıkları konutlara dair işaret ettikleri ile dikkat çekiyor.

PEK ÇOK BİLDİRİ SAKLI

Kongrede sunulan çalışma, kapı tokmaklarının yalnızca süs hedefiyle kullanılmadığını ortaya koyması açısından bir oldukça farklı.

Kapı tokmakları, birebir vakitte kullanıldıkları meskenlerde yaşayan kişi yahut şahısların; maddi-manevi gücünü, uygar halini, cinsiyetini, kültürünü ve hayat formunu tanıtan, taşıyan ve yansıtan toplumsal araçlar.

Araştırmaya nazaran kapı tokmaklarında en yaygın kullanılan figürler olarak; hayvan başı, hayvan gövdesi, çiçek motifleri, bayan eli, iki başka cinsiyette insan başları ve halka formları öne çıkıyor.

EKONOMİK GÜÇ…

Örneğin aslan başı ve ejder figürlü tokmaklar, meskende yaşayanların ekonomik gücünü sembolize ediyor. El figürü taşıyan kapı tokmakları ise daha çok konutta yaşayan şahısların uygar halini simgeliyor.

Örneğin el figürlü tokmaklarda, şayet yüzük parmağında yüzük varsa meskendeki herkesin evli olduğu manasına geliyor. Yüzük şayet orta parmakta ise meskende nişanlı birinin yaşadığını; hiç yüzük yoksa konutta hala bekâr bireyler yaşadığını sembolize ediyor.

Halka formları kullanılan kapı tokmakları ise bildirisi dışarıdan içeriye taşıyor. Halkalı kapı tokmaklarında biri büyük ve ağır; oburu daha hafif ve küçük olan iki halka kullanılıyor. Ziyaretçi erkekse kapıyı çalmak için büyük halkayı; bayan ise küçük halkayı kullanıyor.

Böylelikle mesken ahalisi gelen konuğun cinsiyetini öğrenmiş oluyor. Ayrıyeten tokmaklara bağlanan ipler de değerli birer iletileşme aracı.

Konut sahibi konutta yoksa bunu kapı tokmağına bağladığı bir iple ziyaretçisine bildiriyor. İp kısaysa yakında döneceğini sembolize ediyor, uzunsa daha uzakta olduğunu.

Ensonhaber