Kahramanmaraş’taki şiddetli sarsıntıların akabinde kurtarma çalışmaları devam ederken Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, ruhsal birinci yardımın ehemmiyetine işaret etti. Zelzele şoku yaşayan şahısların birinci olarak hislerinin anlaşılmasını istediklerini kaydeden Tarhan, bu periyotta şahısların kendini inançta hissetmenin kıymetini vurguladı. En çok yapılan kusurun anlamlandırma olduğunu, şimdinin anlamlandırma vakti olmadığını hatırlatan Tarhan, birinci anda yaşanan şokun akabinde protesto ve pasifleşme devirlerinin ortaya çıktığını söyledi. Bu durumun ise 6-8 hafta ortasında sürebildiğini belirten Tarhan, kişinin acısını yaşamasını ve bu duyguyu aşmayı başarmasının ehemmiyetine dikkat çekti.

Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, zelzele sonrası travmalara ait değerlendirmede bulundu.

TMMOB’dan AFAD Raporu:“Geç Harekete Geçmesi Vehametin Artmasına Yol Açtı”

Deprem üzere doğal afetlerin her vakit yalnızca aşikâr bir kişiyi değil, geniş toplumları etkileyerek yaygın tesiri olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Kahramanmaraş’ta üst üste yaşanan ve 10 vilayette büyük hasara yol açan iki şiddetli zelzelede 18 binin üzerinde kişinin ömrünü yitirdiğini söyledi. Dünya kamuoyu tarafından da takip edilen zelzelede bölgeye yardım için ülkenin dört bir yanından yardım seferberliği başlatıldığını kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, zelzelesi yaşayan beşerler için ruhsal birinci yardımın ehemmiyetine dikkat çekti.

Depremzedeler Anlaşıldıklarını Hissetmek İstiyor

Deprem mağdurlarının öncelikle anlaşıldıklarını hissetmelerinin değerli olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Böyle bir zelzele durumunda depremzedelerin kendilerinin anlaşıldığını hissetmeleri gerekiyor. Bizim toplum olarak o bölgedeki insanların çektiği acıyı düşünceyi çok düzgün anladığımızı hissettirmemiz gerekiyor. Bunu toplum olarak hissediyoruz esasen, empatisi yüksek bir toplumuz. Ağlayan birisiyle neredeyse oturup ağlayacak derecede empati sahibi bir toplumuz. Bu aslında bizim kültürümüzden gelen bir hoşluktur.” dedi.

Anlamlandırma Yanlışına Düşülmemeli!

Depremin bir travma tesiri olduğunu tabir eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Nasıl ki 17 Ağustos Marmara zelzelesini unutmadık. Bu sarsıntı de unutulmayacak. Burada en çok yapılan kusur,  anlamlandırma yanılgısı yapılıyor olması. Şu anda bu zelzelesi anlamlandırma vakti değil. Bu durum şuna benziyor: Bir yangın çıktığı vakit yangın neden çıktı, neden o denli oldu, neden bu türlü yaptın, neden bir önlem almadın denilmez. Evvel yangın söndürülür, soğutulur ve ondan sonra nedenler konuşulur. Zelzelede de başka krizlerde olduğu üzere anlamlandırma yapılmamalı evvel birinci etapta yapılması gereken çalışmalara yoğunlaşılmalı. Burada toplum olarak herkes o anda ne yapması gerektiğine ağırlaşmalı.” dedi.

Güvende Olduklarını Hissetme Muhtaçlığı Var

Böylesi durumlarda en büyük gereksinimin itimat olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bölgedeki insanların en öncelikli muhtaçlığı inanç gereksinimi. Kendilerinin yalnız olmadıklarını hissetmeye muhtaçlıkları var. İnançta olduklarını hissetmeye muhtaçlıkları var. Bu muhtaçlık onların panik hissini giderir, ikincisi bilgilendirme muhtaçlıkları var. Belirsizlik ve sessizlik daha çok korkuyu ve endişeyi arttırır.” ikazında bulundu.

Kriz Anında Evvel Şok Yaşanıyor

Kriz anında şahısların yaşadığı etaplar olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “İlk basamakta şok periyodu vardır. O şok periyodunda bazen boş boş bakarak dolaşan kimseleri görüyoruz. Göçüğün altında yakınları kalmış bireylerin, umursamaz bir biçimde dolaştığı görülebilir. Bu aslında şokun şiddetindendir. Beyin kendini bloke ediyor ve kişiyi duyarsızlaştırıyor. Kişi şayet bunu yapmasa kişi aklını kaybedecek. Beyin çok kortizol salgılıyor. O kortizolle beyindeki yollar bloke oluyor. Bu şuna benziyor: İnsanın kolu kırıldığı vakit ağrı o denli şiddetli olur ki kolunu oynatamazsın. Esasen oynatmamak gerekir zira tehlikelidir ve beden refleks olarak hareketini durdurur. Birebir biçimde beyin kendini bloke ediyor. Kimi şahıslarda bu şok devri vardır.” diye konuştu.

Kognitif Sakinlik Ve Bloke Olma Hali Yaşanır

Şok devrinde insanların sıra dışı davranışlarda bulunabileceğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Deprem bölgesine yardıma gidenlerin bu mevzuyu göz önünde bulundurması gerekir. Psikolojik birinci yardımın kuralıdır bu, doğal afet üzere bir kriz anına müdahale için giden birinin ruhsal birinci yardımda birinci bileceği şey, o şok periyodunda beşerdeki kognitif donukluk ve bloke olma halidir. Şahısların panik davranışlarını kabullenmesi gerekiyor. Kişinin yanlışlı hareketi nasihatle düzeltmeyeceklerdir. Bu türlü durumlarda kişinin elinden tutacaklar, ‘Biz senin yanındayız, biz yardım etmek istiyoruz’ diyecekler, tahminen sessiz bir biçimde yanında durarak beklemek bile işe yarayabilir.” dedi.

6-8 Hafta Sürebiliyor

Şok devrinden sonra birtakım şahıslarda protesto devri yaşanabileceğini tabir eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kişiler bu devirde ‘Bu neden oldu, niçin bu bana oldu, ben buna layık değilim’ biçiminde reaksiyonlar verebilir. Bu periyodun peşinden pasifleşme periyodu takip eder. Kimi şahıslarda pasifleşme, depresif bir ruh haline girme halinde görülebilir. Kişi güya çocukluk periyoduna gerilemiş üzere olur. Daha sonra toparlanma periyodu ortaya çıkıyor. Bunların hepsi genelde 6-8 haftalık bir müddet içerisinde oluyor.” dedi.

Posttravmatik Gerilim Bozukluğunda Uyuyamama Görülüyor

Bütün bu süreçlerin 6-8 haftadan uzun devam etmesi halinde artık posttravmatik gerilim bozukluğundan bahsedilebileceğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Posttravmatik gerilim bozukluğu olan şahıslar, gece uyuyamıyorlar zira devamlı bunu düşünmekten ya da düşlerinde bu olayı görmekten uyuyamıyorlar. Flashback dediğimiz tekrar yaşantılama oluyor. Kişi güya sarsıntı şok anını, sallantı anını tekrar tekrar olacak üzere yaşıyor.” dedi.

Kişinin Bu Acıyı Aşmayı Başarması Gerekiyor

Kişinin daima tetikte olduğunu ve sık sık irkilmeler yaşayabileceğini söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Ani seslerde irkilmeler olur ve devamlı bu mevzuyu konuşur. 60 dakikanın 50 dakikasında bu mevzuyu konuşur. Bu durumun 6-8 haftadan uzun devam etmesi halinde yardım gerekiyor. Durumun 6-8 hafta devam etmesi doğaldır, bu periyotta ilaç vermemek lazım. İlaç çok aşırı bir durum olmadıkça verilmemelidir. Bu acıdır, kişinin bu acıyı yaşayıp aşmayı başarması lazımdır.” dedi.

Belirsizlik Hisleri Giderilmeli

Deprem üzere afet ve kriz durumlarında bireylerin temel muhtaçlıklarının karşılanmasının ve belirsizlik hislerinin giderilmesinin çok değerli olduğunu da kaydederek “Burada belirsizlik olması gelecekle ilgili çok korkuyu ve kaygıyı ortaya çıkarır. Burada verilen yansılar, şahsa özel değişebiliyor. Kimileri içine kapanır, kimileri devamlı konuşur, tıpkı şeyi tekrar tekrar anlatmaya çalışır. Kimi bireyler yaşamak boş ve anlamsız diye düşünmeye başlar.” dedi.

Çocuklara, Yaşlılara Ve Engellilere Dikkatli Yaklaşım Gerekiyor

Özellikle dezavantajlı şahıslara yaklaşımın da kıymetli olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çocukların reaksiyonu farklı, yaşlıların farklı, engellilerin reaksiyonu farklı oluyor. Bu türlü durumlarda burada dezavantajlı bireyler, çocuklar, yaşlılar, hastalar, engelliler ve hastanede olanlardır. Karşı tarafı bakışlarımızla, davranışlarımızla ezmememiz gerekiyor, devamlı üzerine düşmek titremek, ona bu türlü özel muamele yapmak, bir nevi minnet duygusu ve mahcubiyet duygusu oluşturuyor. Karşı taraf kendini berbat hissedebilir. Burada istikrarlı bir tavır takınmak gerekir. Yardım edilen kişinin incitilmemesi, yardım edilen bireye kendini makus hissettirilmemesine dikkat edilmelidir.” ikazında bulundu.

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, depremzedelerle kendileri istemedikçe sarsıntı konusunun açılmaması gerektiğini de kaydetti. (BSHA-Bilim Ve Sıhhat Haber Ajansı)